Ngahaja dangdan téh rada lila. Kuring hayang katingali tegep hareupeun manéhna. Teu hayang élѐh tagog, ѐlѐh penampilan ku manѐhna. Da rarasaan mah salila ieu, sok sanajan aya baé di imah, kuring teu tinggaleun ku informasi. Kumaha cara ngajaga awak, ngajaga penampilan, jeung nyugemakeun nu jadi salaki, sasatna diulik unggal poé. Kabéh kaweruh ngeunaan dunya kawanitaan dileukeunan ku cara maca. Macaan tabloid jeung majalah kawanitaan nu ngahaja pesen ngalanggan.
Tiung warna pink nu dipake téh, karesep kuring. Ari baju motif polkadot, kalayan warna nu dominan téh hideung jeung pink. Sapatu jeung tas ngahaja dimatchingkeun, kitu deui tata rias wajah.
Riasan kerudung, dimamanis ku asѐsoris karesep, kitu deui geulang jeung cincin nu dipakѐ, tina batu Kalimantan. Geus dirasa cukup tuluy kuring muru ka garasi. Geuleuyeung Starlѐt kuring kaluaran ’88 téh ngageuleuyeung ninggalkeun buruan imah. Sajajalan teu eureun-eureun istigfar. Dzikir jeung ngado’a sangkan kuring dibérѐ tenang, ayem dina waktu cumarita nyanghareupan manѐhna, sarta dibѐrѐ kasabaran.
Nepi ka nu dijugjug mobil tѐh diparkirkeun hareupeun pisan gerbang ѐta lѐstoran. Ngarah manѐhna ningalieun waktu kuring datang, sabab dina smsna manѐhna nyebutkeun geus aya di lokasi. Pramusaji muru ka karing bari nanya.
“Dengan Ibu Siti Aisyah?”, cenah ku basa Malayu.
“Muhun!”, ceuk kuring bari seuri. Seuri nu dibarung ku tagiwurna haté.
“Oh, mangga ka palih ditu Bu, diantos ku Bu Rahima. Ku abdi dijajapkeun!”, ѐta pramusaji tѐh nuyun lѐngkah kuring nyampeurkeun ka hiji méja, nu perenahna rada béh tukang di éta lestoran.
“Tѐh Ais!”, cenah manéhna ngasongkeun leungeun ngajak sasalaman.
“Muhun nepangkeun, abdi Ais istrina Kang Danu Subrata!”, sora kuring rada ngageter. Nahan mangréwu-rѐwu rasa anu ngagalura. Teu puguh rasakeuneunana. Manѐhna tungkul basa kuring nyebutkeun ngaran Danu Subrata tѐh.
“ Hatur nuhun Yi Ima, tos kersa nyumpingan pangulem abdi dinten ieu!”, ceuk kuring neuteup kana beungeutna. Hayang sidik, kumaha kageulisan Rahima Nastiti Putria tѐh , awѐwѐ nu ahir-ahir ieu ku kuring dianggap maru lantaran manѐhna geus ngarobah perasaan cinta Kang Danu ka kuring. Enya, manis manѐhna tѐh. Irungna mancrit, panon cureuleuk, bulu mata calentrik bawana ti kudrat. Ngan kulitna hideung santen. Dina jero hatѐ kuring ngomong sorangan. “Teu ѐlѐh aing gѐ. Irung aing, panon aing, malah geuning pakulitan mah punjul kѐnѐh aing, konѐng enay, ngagurilap tandana diri aing mah hadѐ ropѐa.
“Sami-sami Tѐtѐh!”, cenah jawabanana pondok.
“Abdi tos ngobrol sareng Kang Danu. Anjeunna parantos ngangken hoyong migarwa salira, janten istrina nu kadua. Peurih jeung nyeri Yi Ima ngupingna gѐ. Tapi abdi nguat-nguatkeun manѐh. Sumѐndѐr kana kajujuran Kang Danu nu tos kersa terus terang ka abdi palay migarwa Ayi Ima. Kang Danu teu ngabohong ka abdi!”, regot kuring nginum heula. Tikoro asa tuhureun, ciga nu tacan manggih cai bubulanan.
“Tѐh Ais!”, manѐhna megatan omongan kuring.
“Punten tong waka nyarios sateuacan abdi tamat sasanggem!”, ceuk kuring teugeug. Tuluy kuring neuteup seukeut kana beungeutna. Hatѐ mimiti ngahѐab panas. Panas jeung peurih teu puguh rasakeuneunana.
Kuring terus istigfar. Sangkan bisa nahan rasa. Ēra teuing kudu ambek-ambekan hareupeun nu jadi maru. Ngaragragkeun martabat diri sorangan. Manѐhna kudu nyahoeun, yѐn kuring mah istri pinilih, tanggoh tur komaraan.
“Numawi, abdi ngahaja ngulem Ayi ka ieu tempat, supados tiasa ngobrol “empat mata”, paduduaan, silihbudalkeun rasa. Utamana perasaan abdi, abdi pamajikan sahna Kang Danu!”, sora kuring beuki ngageter.
“Naha Ayi tѐh teu payu ka nu lalagasan kitu? Ku naon makѐ daѐk ngadeukeutan ka Kang Danu. Teu sakedik kapan jajaka gandang nu lѐngoh kѐnѐh!”, kuring neuteup deui kana beungeutna.
“Kang Danu ѐh maksad abdi, Pa Danu bageur Tétéh! Romantis sareng ngogo pisan ka abdi!”, halon sorana mѐh teu kadѐngѐ. Sѐak, getih amarah mimiti nguntab kana embun-embunan. Tipepereket kuring nyekel kana korsi anu didiukan. Hatѐ galѐcok deui baѐ paguneman, “Sing kuat Ais, omat, sing kuat!”.
“Tos sabaraha lami kitu kenal sareng Kang Danu makѐ kumawani ngajawab saperti kitu?”, ceuk kuring.
“Ampir sataun Teteh!” , angger ngajawabna bari tungkul, teu wanieun neuteup beungeut kuring.
“Ayi, dua puluh opat taun Teteh nyarengan Kang Danu. Ti jaman kuliah kѐnѐh. Teteh apal kumaha pasipatanana. Utamana lamun geus boga kahayang. Nu mantak usahana maju cara ayeuna gѐ, ku kuatna patѐkadan Kang Danu dina nyanghareupan kahirupanana. Tapi, kahayangna pikeun boga deui pamajikan, kacida pisan beuratna pikeun digugu. Saha awѐwѐna nu daѐk didua. Tapi, lamun meureun ieu geus jadi takdir, abdi ukur bisa pasrah. Mugia baѐ motif Ayi kersa dijantenkeun istri kadua tѐh sarua jeung abdi , pikeun ibadah, milari karidoan Gusti!”, cimata mimiti ngalѐmbѐrѐh mapay pipi. Gustiiiiiiiiiiiiiiiiii....teu kiat abdi tѐh. Kuring indit ngalѐos ti ѐta tempat. Ninggalkeun manѐhna. Teuing naon nu aya dina pikiranana. Kuring teu hayang papanjangan ngobrol.
Dua minggu ti satutasna ѐta kajadian, perasaan kuring acan ngarasa tingtrim, sabab kabaca kѐnѐh tina pasemonna, Kang Danu bet beuki cicingeun. Resep nyorangan sakalieun aya di imah gѐ, bari sering huleng jentul. Ka budak gѐ henteu rapekan.
Tara-tara ti sasari, poѐ ѐta mah Kang Danu tѐh bet bѐbѐrѐs di kamar. Sababaraha baju diasupkeun kana tas travel. Kitu deui laptopna, diasupkeun kana tas paragina. Basa ku kuring ditanya majar isuk rѐk aya pertemuan jeung pengurus HIPMI tingkat Provinsi di Bogor.
Isukna, sabada Aleeka, anak kuring indit ka sakola, Kang Danu gé geus saged dangdan. Panonna mencrong ka kuring. Tuluy ngadeukeutan, leungeunna pageuh nyekelan taktak kuring.
“Ais, hampura Engkang. Ima tѐh embungeun dicandung. Poѐ ieu, manѐhna meredih Engkang nuturkeun ka lemburna di Subang!”, sorana ngageter, halon. Tapi kadѐngѐna ku kuring asa sora gelap salѐsѐr tengah poѐ ѐrѐng-ѐrѐngan.
“Kang Danu!”, kuring tanggah neuteup beungeutna.
“Hampura Engkang Ais!”, celengok tarang kuring dicium. Lalaunan sukuna ngalѐngkah muru kana panto hareup.
“Engkang!”, kuring metot leungeunna. Noyod teu malirѐ. Beuki pageuh kuring muntangan leungeunna. Angger henteu malirѐ. Kang Danu ingkah ti imah nuturkeun panggero napsuna anu teu bisa katuturkeun ku akal logis kuring.
Najan aya kana genep bulanna hatѐ disiapkeun pikeun narima kanyataan nu bakal disanghareupan, teu wudu kuring tѐh bobor karahayuan. Ngarumpuyuk nyuuh kana korsi di tengah imah. Satadina, kuring rѐk nahap-nahapkeun manѐh lamun nepikeun ka kudu dipangnyandungkeun tѐh, sugan jadi wasilah pisurgaeun jaga keur kuring di ahѐrat. Teu nyangka lamun ahirna bet kuring nu ditinggalkeun. Kang Danu milih kѐnѐh sekretarisna, Rahima Nastiti Putria.
Taun ieu, nincak kana puasa katilu ti saprak ditinggalkeun ku Kang Danu. Padangahatѐan ѐta gѐ ku dulur jeung sobat-sobat sangkan kuring boga salaki deui, tapi hatѐ tѐh angger mugen. Teu kapikiran nepi ka lebah dinya.
Kahiji, kuring acan ditalak ku Kang Danu. Najan ceuk aturan agama, geus sah kuring jadi randa sabab leuwih ti genep bulan kuring ditinggalkeun, tapi ceuk aturan nagara kuring tѐh boga kѐnѐh salaki. Can boga surat talak ti Kang Danu. Kaduana, asa trauma kѐnѐh. Kanyerian batin kuring acan sapinuhna pulih. Neger-neger maneh baѐ, dibangbrangkeun ku rupa-rupa kagiatan. Cara ayeuna. Saminggu deui ka lebaran, kuring pakepuk di dapur, mimiti nguѐh, nyieunan kuѐh kering keur mapag poѐ lebaran.
“Mamah, ayeuna ngadamel kueh naon?”, Aleeka nanya ka kuring.
“Kueh keju Ayang! Sok siapkeun bahan-bahanna. Tingalikeun sing saregep, mѐh kѐ jaga Lika pinter ngadamelan kuѐh!”, ceuk kuring bari ngelapan loyang.
“Ciga Mamah nya! Arѐnak da kuѐh damelan Mamah mah. Ēh..kuѐh kѐju tѐh pan kuѐh karesepna Si Papah!”, budak tѐh neuteup beungeut kuring. Males diteuteup, budak tѐh tungkul. Teu kapapanjangan. Kakara taun tukang ku kuring dicaritakeun nu sabenerna ka Aleeka, yѐn bapana boga deui pamajikan sarta tuluy milih cicing di imah itu. Dipupuruk dinasѐhatan, nya ahirna manѐhna daѐk narima kanyataan. Gancang dѐwasa geuning pamikiranana tѐh budak awѐwѐ mah. Keur jongjon kitu, kareungeu bѐl disada.
“Lika, aya tamu. Tingali ka payun. Bilih nu badѐ nyandak kuѐh ka Mamah!”, ceuk kuring. Budak tѐh nurut. Belenyeng ka hareup. Teu lila geus balik deui.
“Mamah! Tamuna aki-aki!”, cenah. Manѐhna ciga nu sieun.
“Aki-aki? Aki-aki saha! Ditaros henteu ku Lika badѐ ka saha!”, ceuk kuring nganaha-naha.
“Enya ku Lika tѐh ditaros, badѐ ka saha! Nyebatkeunana badѐ ka Mamah. Jeung nyanyandak budak deuih!”, Aleeka ngerungkeun tarangna. Mikser dipareuman, tuluy kuring muka celemѐk. Sanggeus meresihan leungeun, tiung nu nyangsang na korsi tѐh dipakѐ.
“Lika antosan di dieu nya, bari nongton tѐlѐvisi. Ulah nyampeurkeun ka payun pami ku Mamah teu disauran!”, ceuk kuring ngomat-ngomatan.
Di rohangan tamu kasampak sѐmah tѐh keur diuk bari ngalahun budak. Budak lalaki nu umurna kira-kira tilu taunan.
“Badѐ ka saha Bapa tѐh?”, ceuk kuring bari perhatian tѐh museur ka budak anu dilahunna.
“Ais! Kumaha damang?”, sora Ki Sѐmah tѐh halon pisan kadѐngѐna. Leng, sajongjongan kuring ngahuleng. Asa apal ka nu boga ѐta sora. Asa kungsi deukeut. Lalaunan beungeut tanggah, ngawanikeun manѐh neuteup nu boga sora.
“Kang Danu! Engkang....!Leres ieu teh Kang Danu!”, kuring ngageugeuweung leungeunna.
“Leres Ais. Ieu Engkang!”, manѐhna cengkat tina diukna. Budak nu dilahun tѐh didiukeun gigireun kuring. Bru manѐhna nyuuh kana lahunan kuring bari ngagukguk ceurik kanyenyerian. Sakedapan kuring ngabigeu. Olohok bengong. Samar polah samar rampa, kudu kumaha nya pilampaheun. Sajongjongan nu ceurik teh diantep. Lalaunan ku kuring diusapan tongngongna. Kacabak tulang tonggong meni norélak euweuh dagingan. Bѐda pisan jeung kaayaanana basa manѐhna ingkah ninggalkeun kuring.
Nu nyuuh tѐh lalaunan dihudangkeun, didiukeun dina urutna tadi diuk.
“Engkang nuju saum?”, ceuk kuring nanya. Manѐhna unggeuk bari nyusutan cipanon ku saputangan biru anu dikodok tina saku calanana. Maksud tѐh rѐk nyuguhan cai mun teu keur puasa mah. Teu tѐga ningali kaayaan warugana. Teu lila pok manѐhna ngomong.
“Engkang tѐh badѐ neda dihapunten ka Ais, rumaos Engkang..”, teu parat nyaritana kaselang ku batuk semu ngahanju. Pikawatireun pisan. Pikiran dipinuhan ku rasa panasaran, naon sabenerna anu tumiba ka diri Kang Danu salila ninggalkeun kuring.
“Engkang, saѐ leleson heula baѐ. Ulah waka diteraskeun ngobrolna. Kѐ saatosna tarawѐh urang teraskeun!”, ceuk kuring megatan omonganana.
“Teu kedah Ais. Bilih teu kabujeng. Engkang tos teu kiat. Engkang neda dihapunten tos ngajaheutkeun manah salira. Rumasa Engkang ѐlѐh wowotan, ngalajur napsu ngumbar sahwat, poho kana wiwaha. Geuning anu dituturkeun teh awѐwѐ racun dunya. Jauh tanah ka langit dibandingkeun jeung salira!”, napasna beuki rénghap ranjug. Kuring tungkul. Teu kuat ku paneuteupna. Teuteup nu salila ieu dipigandrung jeung nu kungsi ngaruntagkeun jajantung kuring, lѐah serah bongkokan, mikaasih ka dirina.
“Mana Aleeka! Tadi nu mukakeun panto sanѐs?”, manѐhna nanya deui.
“Muhun, kѐ urang sauran!”, kuring indit ka tukang. Budak tѐh dipukpruk deui dinasѐhatan. Sangkan lѐah hatѐna narima nu jadi bapa nu ayeuna geus kitu sarѐatna. Rada lila pidato tѐh. Budak rada mugen, embungeun ngamprokan bapana. Tuluy ceurik nyuuh kana lahunan kuring. Diusapan sirahna.
“Enung putra Mamah. Sasih saum ieu tѐh bageur. Alloh ngalungsurkeun rohmat sareng barokahna di ieu bulan. Kitu deui hidep. Bakal kenging rohmat sareng barokah Alloh saupami hidep ihlas ngahapunten Papah. Sumpingna ka dieu Papah tѐh badѐ neda dihapunten saurna. Tepangan bageur, da hidep mah putra solehah. Tingalikeun ka Papah, hidep tѐh hasil didikan Mamah. Buktoskeun ka Papah, Mamah mampuh ngatik hidep jadi istri anu berbudi, putri anu solihah!”, ceuk kuring bari reumbay cimata. Budak tѐh nurut. Nepi ka ruang tamu, Lika munjungan ka bapana. Kang Danu hujan cimata.
“Ais ogѐ Lika putra Papap. Teu aya deui waktu cigana. Sakali deui Papap neda dihapunten. Lahir batin dunya ahѐrat. Mugia hidep duaan ihlas ngahapunten ka Papap”, saputangan nu dicekelna geus cipruk ku cimata.
“Ais! Ima tѐh kabur jeung lalaki sѐjѐn. Engkang jeung budak ditinggalkeun. Nu jadi lantaranana mah sataun katukang usaha Engkang nangkub. Teu nyѐsa saeutik-eutik acan. Saenyana, lebaran taun tukang tѐh Engkang aya maksad rѐk nepungan Ais. Tapi Engkang tѐh ѐra. Ēra ku kalakuan sorangan anu sakitu geus nganyenyerina ka Ais. Ayeuna Engkang tѐh ngawani-wani manѐh, bakat ku geus teu kuat nyidem rasa hanjelu. Kaduhung sagedѐ gunung geus tѐga ninggalkeun Ais. Pati-pati euweuh umur, Engkang geus wakca mѐnta hampura! Sarta nitip ieu budak, pangdidikeun sina jadi lalaki langit lalanang jagat, lalaki anu solѐh tur pinuh ku tanggung jawab, ulah ciga Eng....”, ngomongna teu anggeus. Sorana beuki halon. Tuluy batuk teu eureun-eureun. Tina bahamna kaluar getih. Lenggerek Kang Danu kapiuhan, ngalenggerek kana lahunan kuring. Kuring kadua Lika teu puguh cabak. Jaba budak lalaki bawana Kang Danu ceurik baѐ bari sasambat bapa-bapaan. Bari babacaan kuring neger-neger manѐh. Nu ngalemprѐh tѐh dilahun sirahna. Digolѐrkeun dina korsi panjang.
“Urang ka rumah sakit nya Engkang!”, ceuk kuring. Sirahna gideug tanda teu panuju.
“Ais, nitip Raga. Eta budak Engkang ti Ima. Raga Jati Pamungkas ngaranna. Nitip nya!”, sorana halon. Kuring ukur bisa unggeuk. Pikiran nyorѐang deui ka mangsa katukang. Mangsa rumah tangga geugeut layeut. Kang Danu kungsi nyarita, cenah mun hiji waktu dipundut umur, mun meunang nawar, maot tѐh hayang dina lahunan kuring. Babacaan sabisa-bisa. Kuring nu ngalahun sirahna, Lika dina sukuna.
Sedengkeun Raga, hideng, pageuh nangkod kana tonggong kuring.
“Allohuakbar!”. Kalimah ilahiyyah panungtungan nu diucapkeun ku Kang Danu tina bahamna. Bangun nu hampangeun nakeranan. Taya kabeubeurat meureun,naon nu salila ieu jadi siksaan kana batinna geus dikedalkeun. Kuring tiluan paungku-ungku. Antara sadar jeung henteu, kuring ngagerendeng lalaunan.
“Innalillahi wainnailaihi roji’un. Asal ti Gusti mulang ka Gusti. Wilujeng angkat Engkang, mugia kѐnging kabagjaan di kalanggengan. Dihapunten pisan ku abdi, samulihna, abdi gѐ neda dihapunten bilih kantos ngajaheutkeun manah salira.”
Sanggeus dua kali manggih lebaran, Kang danu taya laratanana, puasa taun ieu mah Kang Danu mulang. Mulang ka imah nu kungsi jadi tempat bumetahna, ngalayad kuring jeung Aleeka, ngalayad kuѐh keju, kuѐh lebaran pangarasepna nu teu kungsi kaasaan. Kang Danu mulang keur salilana, dipundut ku nu rahayu, dipѐnta ku nu kagunganana.
Kenging : Hena Sumarni – Cimahi, 13 Agustus 2010
(MANGLE, NO. 2291, 7-13 OKTOBER 2010)